OQ QAYIN (BETULA PENDULA ROTH.) TURI BIOEKOLOGIK XUSUSIYATLARI VA XALQ XOʻJALIGIDAGI AHAMIYATI
Keywords:
Oq qayin (Betula pendula Roth.), daraxt, koʻchat, urugʻ, tana va oʻrmon.Abstract
Ushbu maqola Oq qayin (Betula pendula Roth.) turi bioekologik xususiyatlari va uning ahamiyatiga qaratilgan boʻlib, Oq qayin daraxti haqida ma’lumot olishga xizmat qiladi, ushbu tur vakillari Qayindoshlar (Betulaceae) oilasi, Qayin (Betula) turkumiga mansub boʻlgan yirik daraxt boʻlib, boʻyi 24-28 metrgacha oʻsib rivojlanadi. Koʻkalazorlashtirishda qimmatli tur hisoblanadi, bundan tashqari tanasidan qayin sharbati olinadi. Yogʻochi musahkam qurilishda va sanoatda katta axamiyatga ega boʻlgan daraxt. Qishloq xoʻjaligi mashinasozligida, mebel ishlab chiqarishda ham keng qoʻllaniladi. Undan pista koʻmir tayyorlanadi va oʻtin sifatida foydalanish kabi koʻpab vazifalar uchun xizmat qiladi. Oq qayinning yuqaridagi xususiyatlarini inobatga olganda bugungi kunda bu daraxtga qiziquvchilar soni kundan kunga ortib bormoqda.
References
1.Y.X.Yuldаshov., J.M.Nаmozov. ODDIY BODOM–PRUNUS АMYGDАLUS BАTSCH NING BIOEKOLOGIK XUSUSIYATLАRI. GulDU, аxborotnomа. №3. 2022. 25-35 b. URL: http://res.guldu.uz/guldu/13-11-22/0GulDU axborotnoma_2022_3.
2.J.M.Nаmozov., Y.X.Yuldаshov. Oddiy bodom–prunus аmygdаlus bаtschni yetishtirish аgrotexnologiyasi аsoslаri. Science аnd innovаtion, (Speciаl Issue), 2022. 55-65 b. URL: https://doi.org/10.5281/zenodo.7191263
3.J.M.Nаmozov. “Oddiy shirin bodom (Аmygdаlus communis L.) ning oziq-ovqаt vа dunyo bozoridаgi аhаmiyati”. Yangi О‘zbekistondа Tаbiiy vа Ijtimoiy-gumаnitаr fаnlаr respublikа ilmiy аmаliy konferensiyasi 1.3 16-18 b. 2023:
4.Namozov J., Yuldashov Y. Study on morphological parameters of the sweet almond nut (Amygdalus communis l.) //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 434. – С. 03030. URL: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202343403030.
5.J.M.Nаmozov. Oddiy shirin bodom (Аmygdаlus communis L.) ning о‘rmon meliorаsiyasidаgi tutgаn о‘rni. Tа’limdа rаqаmli texnologiyalаrni tаdbiq etishning zаmonаviy tendensiyalаri vа rivojlаnish omillаri respublikа ilmiy аmаliy konferensiyasi. 188-193 b. аvgust 2023.
6.Y.X. Yuldashov., J.M. Namozov. Technology of construction and care of almond gardens on lands with nsufficient water resources inuzbekistan // ACADEMICIA. Vol. 10, Issue 12, December 2020. URL: http://dx.doi.org/10.5958/2249-7137.2020.01840.6
7.Аблаев С.М., Юлдашов Я.Х., Эшанкулов Б.И. Лесные культуры основных древесных и кустарниковых лесных пород Узбекистана//Учебное пособие. – 2009. . URL: http://www.agrowebcee.net/fileadmin/content/aw-uzbekistan/files/library/Lesne_kultury.pdf
8.Юлдашов Я.Х. Cроки посадки при создании и выращивании промышленных плантаций миндаля обыкновенного в условиях малообеспеченной равнинно-холмыстой богары//Актуальные проблемы современной науки. – 2016. – №. 3. – С.204-206.
9.Yuldashev Y.Kh. GROWING CROPS OF AMYGDALES IN THE FOOTHILL REGIONS OF NEEDY BOGAR UZBEKISTAN //АГРАРЛIQ GʻIЛIМДАР СЕРИYAСI. – 2015. – С. 92. URL: http://rmebrk.kz/journals/851/11121.pdf#page=92
10.Namozov J.M., Yuldashov Y.X. Janubiy-gʻarbiy Hisor togʻ tizmasi sharoitida oʻsayotgan bodom (Amygdalus communis L) nav va shakllarining mevalarida shakllangan kimyoviy elementlar tarkibi. Тадқиқот ва инновациялар журнали. № 12 (2023) DOI http://dx.doi.org/10.56017/2181- 4058-2023-12. 13-19 бетлар.
11.Namozov J.M., Yuldashov Y.X. Oddiy bodom yongʻogʻni magʻizining tarkibidagi moy miqdorini aniqlash Тадқиқот ва инновациялар журнали. № 1 (2024) https://doi.org/10.5281/zenodo.10570930. 2024-01. 35-41 бетлар.
12.Vanhellemont, M., Van Acker, J., Verheyen, K. Exploring life growth patterns in birch (Betula pendula). Scandinavian journal of forest research, 31(6), (2016). 561-567.
13.Zolotukhin, A. I., and M. A. Zanina. "State, ecological-coenotic characteristics, and prospects of the silver birch (Betula pendula Roth, Betulaceae, Dicotyledones) forest cultures in steppe afforestation." Biology Bulletin 42 (2015): 937-941.
14.Li, Chunyang, et al. "Ecotype-dependent control of growth, dormancy and freezing tolerance under seasonal changes in Betula pendula Roth."Trees 17 (2003): 127-132.
15.Dubois, H., Verkasalo, E., Claessens, H. (2020). Potential of birch (Betula pendula Roth and B. pubescens Ehrh.) for forestry and forest-based industry sector within the changing climatic and socio-economic context of Western Europe. Forests, 11(3), 336.
16.Lachowicz, H., Wróblewska, H., Wojtan, R., Sajdak, M. (2019). The effect of tree age on the chemical composition of the wood of silver birch (Betula pendula Roth.) in Poland. Wood Science and Technology, 53, 1135-1155.
17.Vladimirov, M. S., Nikolic, V. D., Stanojevic, L. P., Stanojevic, J. S., Nikolic, L.B., Danilovic, B. R., Marinkovic, V. D. (2019). Chemical composition, antimicrobial andantioxidant activity of birch (Betula pendula Roth.) buds essential oil. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 22(1), 120-130.
18.Liu, Z., Evans, M. (2021). Effect of tree density on seed production and dispersal of birch (Betula pendula Roth and Betula pubescens Ehrhs). Forests, 12(7), 929.
19.Shadrina, E., Turmukhametova, N., Soldatova, V., Vol’pert, Y., Korotchenko, I., Pervyshina, G. (2020). Fluctuating asymmetry in morphological characteristics of Betula pendula Roth leaf under conditions of urban ecosystems: evaluation of the multi-factor negative impact. Symmetry, 12(8), 1317.
