O‘ZBEK FOLKLORIDA IJROCHILIK SAN’ATI, BADIK AYTIMLARINING O‘RGANILISH TARIXI

Shaxzoda G‘opporova

Authors

Shaxzoda G‘opporova Madaniyatshunoslik va nomoddiy madaniy meros ilmiy-tadqiqot instituti, nomoddiy madaniy merosni ilmiy-tadqiq etish bo‘limi, kichik ilmiy xodimi Author

Keywords:

афсун, диний-афсунлар, заҳар таъсир кучи, сўз сеҳри, инсу жинслар, «чаён», «сариқ эшак», «илон», «хунук нарса» даво, айтимлар, гулафшон, темиратки, сувчечак, қизилча, ранг, термин, қушноч, бадикхон.

Abstract

Qadimdan etnologik qatlamlardan bizgacha o‘tib kelayotgan kasalliklar va ularga shifo tilash yo‘lida ijrochi badikxonlarning, aytimlar aytishi va bemorga shifo tilash kabi marosimlari davom etib kelgan.

O‘zbek shomon folklorida badik aytimlari kishilarning kasalliklardan tuzatishiga ishonch bildirilganligi bilan ham muhimdir

Gulafshan, qizilcha, suvchechak, temiratki kabi xalq og‘zaki tilidan ko‘chib bizgacha yetib kelgan kasalliklar aytimlar orqali qaytarilgan. Ularning etnomadaniy muhitlar va qadimiy hayotiy asoslari, aytimlarning o‘rganilishi og‘izdan-og‘izga ko‘chishi ishonch qozonishi insonga o‘z ta’sirini o‘tkazadi.

Teri kasalliklarida aytimlar haqida gap ketganda diniy- ilmiy, tibbiyot jihatlarga aniqlik kiritish ayni mudaodir.

Aytim aytuvchi badiklar yillar davomida dunyodagi kasalliklar toshmalar va ularning davolash atimlari haqida gapirganlar.

Aytimlarni tibbiyotga ham o‘z tasirini ko‘rsatganligini tarixiy isbot qilinadi. Haligacha bu olam sirlari ochilmagan bo‘lsada badiklarning atimlari ko‘rsatmalari orqali bemorlar o‘z dardiga shifo topib kelayotganligi kundek ravshan. Maqolada shu mavzuda so‘z yuritiladi.

References

1.Afsun-duolarda leksik birliklar qamrovi va unda xalq jonli tilining mavqei Navruzova Muyassar G‘aybullaevna Buxoro davlat universiteti Pedagogik ta’lim fakulteti Boshlang‘ich ta’lim metodikasi kafedrasi o‘qituvchisi

2.Gulafshon gulda bo‘lar, ISSN 2181-1717 (E) Obrazovanie i innovatsionnыe issledovaniya (2023 god №1) http://interscience.uz 97

3. Ta’lim va innovatsion tadqiqotlar (2023 yil №1) ISSN 2181-1709 (P) 98 Education and innovative research 2023 y.

4 Sarimsoqov B. So‘zning magik qudratiga asoslangan marosim folklori // O‘zbek folklori ocherklari. 3 tomlik. 1-tom. – T.: Fan, 1988. – B.170-186.

5 Mirzaeva S. «O‘zbek xalq afsun-duolarining janr xususiyatlari va badiiyati» Monografiya.Toshkent. 2005. S. 67.

6. Tog‘aeva D. Ins-jinslar haqidagi o‘zbek og‘zaki hikoyalarining obrazlar sistemasi. – O‘zbek tili va adabiyoti. – Toshkent. – 2006.