ƏZİZƏ CƏFƏRZADƏNİN ƏSƏRLƏRİNDƏ BƏDİİ FRAZEOLOGİZMLƏR

Abstract

Əzizə Cəfərzadənin frazeoloji birləşmələrlə yaratdığı ifadələrdəki zəriflik, təbiilik və kamillik bədii mənbəyin fəal rolundan törəyir və vəzn tələblərinə sığışır. Sabit söz birləşmələrinin üslubi differensasiyası bir mənanı incələndirmək, yaxud da başqa münasibət bildirmək məqamlarında daha qabarıq görünür. Onlar mətnin poetik toxumasına xələl gətirmədən müəyyən əndazə çərçivəsində mükəmməl və yeni modeli yaradırlar. Bu yeni molel daxilində onların üslubi dəyəri ilə semantik potensialı açılır. Nəsrin forma-üslub məxsusluğu frazeoloji dil faktlarının mənimsədilməsi yollarına yeni istiqamət verir, onun bədii mətnə uyğunlaşması üçün imkanlar açır. Ən əsası odur ki, aktuallaşmış frazeologiyada xalq dilinin ahəngi və obrazlılığı mühafizə olunur.

Linqvopoetikada frazeoloji vahidlərə qoyulan əsas tələb, onlara xas olan əlamətlər, demək olar ki, əksər dilçilər tərəfindən eyni və ya oxşar dəyərləndirilmişdir. Bu fikirlərin üst-üstə düşməsinə baxmayaraq, dil vahidlərinin özləri mürəkkəb prosesin nəticəsidir və onların necə yarandığı, hansı prinsipə əsaslanaraq əmələ gəldiyi həmişə mübahisəli və qaranlıq qalmışdır. Bu səbəbdən də onlara müxtəlif aspektdən yanaşılmışdır. Bir qisim alimlər frazeoloji birləşmənin komponentlərinin ifadə vasitələrinə diqqəti yönəltmiş, digər qisim komponentlərin asılılıq, qarşılıqlı əlaqə və sabitlik dərəcəsini vurğulamağa çalışmış və təsnifatlarını bu istiqamətdə aparmışlar. Frazeologiyanın illərlə ayrıca bir bölmə kimi deyil, məhz leksikologiyanın tərkibində öyrənilməsi onların mənaca sözlərə də ekvivalent olmağıdır. Ona görə də frazeoloji birləşmənin ifadə etdiyi məna məsələsi həmişə mərkəzdə dayanmışdır. Bu sahə inkişaf etdikcə, təbii ki, frazeologiyanın predmetinə münasibət də dəyişilmiş, aparılan müşahidələr frazeoloji birləşmənin əlamətlərinə digər dil vahidlərində də rast gəlindiyi göstərmiş və predmetinin əhatəliliyinə görə geniş frazeoloji yanaşma formalaşmışdır.