SHEVA VA LAHJALARNING HUDUDIY VA IJTIMOIY XUSUSIYATLARI: BUXORO VA SURXONDARYO SHEVALARI
Keywords:
Sheva, dialekt, lahja, regiolekt, sotsiolekt, etnolekt, o‘zbek shevalari, Buxoro shevasi, Surxandaryo shevasi, hududiy nutq xususiyatlari, adabiy til va sheva, ijtimoiy omillar, madaniy ta’sir, tarixiy til o‘zgarishlari.Abstract
Ushbu maqolada o‘zbek tilining hududiy shevalari, xususan, Buxoro va Surxandaryo shevalari tahlil qilinadi. Sheva va dialekt tushunchalarining lingvistik ta’rifi berilib, ularning fonetik, grammatik va leksik jihatdan farqlanishi ko‘rib chiqiladi. Buxoro shevasi o-lanuvchi shevalarga mansub bo‘lib, unda unlilar ohangdoshligi yo‘qolgan, ayrim tovushlarning almashinuvi kuzatiladi. Surxandaryo shevasi esa a-lanuvchi shevalarga tegishli bo‘lib, unda unlilar ohangdoshligi saqlangan. Shevalarning shakllanishi tarixiy, ijtimoiy va madaniy omillar bilan bog‘liq bo‘lib, ular hududiy va etnik o‘ziga xoslikni aks ettiradi. Maqolada shevalarning adabiy til bilan o‘zaro aloqasi va ularning lingvistik tizimdagi o‘rni ham yoritiladi. O‘zbek dialektologiyasining rivojlanishi va shevalarni tadqiq etish kelajakda til taraqqiyoti va madaniy merosni anglashda muhim ahamiyat kasb etadi. Mazkur tadqiqot shevalarning tahlili orqali tilning hududiy va ijtimoiy tafovutlarini chuqurroq anglashga xizmat qiladi.
References
1.Chao, Yuen Ren (1968). Language and Symbolic Systems. CUP archive. p. 130. ISBN 9780521094573. https://books.google.com/books?id=Se87AAAAIAAJ&q=language+standard+dialect&pg=PA130
2.Aslonboyeva A. Q., Abdirimova I. K. Oʻzbek tili lahja va shevalari // Ilmiy Fan Xabarnomasi. – 2024. – №9 – B. 480-482. ISBN 978-9943-381-05-6.
3.“Definition of DIALECT”. 30 July 2023 https://www.merriam-webster.com/dictionary/dialect
4.Wolfram, Walt and Schilling, Natalie. 2016. American English: Dialects and Variation. West Sussex: John Wiley & Sons, p. 184
5.Daniel. W. Bruhn, Walls of the Tongue: A Sociolinguistic Analysis of Ursula K. Le Guin's The Dispossessed (PDF), p. 8, archived (PDF) from the original on 2010-06-12 http://linguistics.berkeley.edu/~dwbruhn/dwbruhn_376_Dispossessed.pdf
6.Christopher D. Land (2013), "Varieties of the Greek language", in Stanley E. Porter, Andrew Pitts (ed.), The Language of the New Testament: Context, History, and Development, Brill, p. 250, ISBN 978-9004234772 https://books.google.com/books?id=i5N9VUT5Tl4C
7.“Topolect”. The American Heritage Dictionary of the English Language (4th ed.). Boston: Houghton Mifflin Harcourt. 2010
8.Eshmirzayeva. N. Sheva, dialekt va lahjalarning xususiyatlari, ularni o‘rganish metodlari // British International Science Conference. – 2024. – B.
9.Ashirboyev S. O‘zbek dialektologiyasi: darslik. – Toshkent: “Navro‘z” nashriyoti, 2016. – 5 b. ISBN 978-9943-381-05-6.
