MÜXTƏLIF ANLAYıŞLARıN ADLARıNı BILDIRƏN ZIVƏ SÖZLƏRININ QƏRBI AZƏRBAYCAN (INDIKI ERMƏNISTAN) TOPONIMLƏRINDƏ ƏKSI

Andijon davlat chet tillari instituti, Phd - Qozoqboyeva Dilfuza Ilhomjon qizi taqrizi ostida

Abstract

Qərbi Azərbaycan toponimik sistemində bir sıra coğrafi adların tərkibində müxtəlif anlayışların adlarını bildirən şivə elementləri mühafizə olunmaqdadır. Həmin coğrafi adlarda əksini tapmış leksik elementlər çağdaş türk dillərində və Azərbaycan dilinin dialekt və şivələrində saxlandığına görə biz onların hamısını qədim türk mənşəli leksik vahidlər hesab edirik. Vaxtilə bu leksik vahidlər türkcələrdə o sıradan Azərbaycan dilində mövcud olmuş və sonralar toponim yaradıcılığında aktiv iştirak etmişlər. Deməli, toponimlərdə əksini tapmış, daşlaşıb qalmış bu leksik elementlər bir tərəfdən türkdilli coğrafi adların qədimliyini göstərirsə, digər tərəfdən isə dilimizin və dialekt və şivələrinin tarixi nöqteyi-nəzərdən qiymətli mənbə olduğunu sübuta yetirir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, paralelləri başqa türk dillərində qalmaqda olan həmin sözlərin özləri də coğrafi adlarda belə türk dillərinin qrammatika qanunlarına tabe olunmuş şəkildə qalmışdır. Bu toponimlər üçün digər səciyyəvi izahat ondan ibarətdir ki, bir qayda olaraq onlar bir komponentli və ya iki komponentli, yəni mürəkkəb struktura malik adların tərkibində işlənir ki, bunların da bəziləri Azərbaycan dilinin şivələri üçün səciyyəvidir.